Ngành thủy sản Việt Nam đang phải đối mặt với những áp lực lớn từ các thị trường xuất khẩu trọng điểm. Bên cạnh những tín hiệu tích cực về sản xuất, ngành này đang thực hiện những bước đi cần thiết để cơ cấu lại theo hướng bền vững, minh bạch và bảo vệ môi trường nhằm thích ứng với các chính sách và yêu cầu kỹ thuật ngày càng khắt khe từ các thị trường như Liên minh châu Âu (EU) và Hoa Kỳ.
Tín Hiệu Tích Cực Từ Ngành Thủy Sản
Theo dự đoán, mục tiêu tăng trưởng của ngành thủy sản Việt Nam trong năm 2025 sẽ đạt khoảng 4,25%. Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng ngành này đang phải đối mặt với nhiều khó khăn. Các sản phẩm thủy sản Việt Nam, đặc biệt là cá ngừ, đang gặp phải các rào cản kỹ thuật, yêu cầu nghiêm ngặt từ những thị trường lớn như EU và Hoa Kỳ.
Tại EU, vấn đề khai thác thủy sản bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định (IUU) đang là thách thức lớn, khi Việt Nam chưa thể gỡ bỏ “thẻ vàng”. EU ban hành khoảng 180 quy định mỗi năm liên quan tới dư lượng thuốc trừ sâu, chất kháng khuẩn và truy xuất nguồn gốc. Một thay đổi quan trọng sẽ triển khai từ quý IV-2025 là quy định giới hạn thạch tín vô cơ trong sản phẩm cá và giáp xác.
Áp Lực Từ Thị Trường Mỹ
Tại thị trường Hoa Kỳ, ngành thủy sản Việt Nam đang phải đối mặt với áp lực từ thuế đối ứng, cùng với những yêu cầu khắt khe của Đạo luật Bảo tồn Thú biển (MMPA), có hiệu lực từ ngày 1-1-2026. Ông Tô Việt Châu, Phó Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), cho biết Hoa Kỳ đã đánh giá tương đương của Việt Nam ở mức “một phần”. Điều này có thể gây khó khăn cho 11 nghề khai thác của Việt Nam được công nhận, đồng thời 12 nghề không được công nhận tương đương có thể ảnh hưởng tới xuất khẩu.
Biện Pháp Đáp Ứng Tiêu Chuẩn Quốc Tế
Ông Lê Trần Nguyên Hùng, Phó Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm ngư, cho biết việc hoàn thiện hệ thống giám sát và tiêu chuẩn kỹ thuật là rất cần thiết để đáp ứng yêu cầu của MMPA. Những áp lực mới này yêu cầu doanh nghiệp Việt nam phải nhanh chóng nâng cao năng lực sản xuất để có thể xuất khẩu hiệu quả.
Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến nhấn mạnh rằng ngành thủy sản cần đa dạng hóa đối tượng nuôi để mở rộng khả năng tăng trưởng. Việc phát triển các mô hình nuôi trồng linh hoạt có thể giúp bảo vệ môi trường và giảm thiểu tác động tiêu cực đến hệ sinh thái.
Xu Hướng Đa Dạng Hóa Nuôi Trồng
Theo ông Trần Đình Luân, Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm ngư, việc đa dạng hóa không chỉ giúp tăng trưởng sản lượng mà còn là yếu tố sống còn để thích nghi với biến động trên thị trường. Một số loài như cá rô phi, lươn và nhuyễn thể có giá trị kinh tế cao và ngày càng được tiêu thụ nhiều tại các thị trường cả trong và ngoài nước.
Mô hình nuôi kết hợp cá, nhuyễn thể và rong biển cũng đang cho thấy kết quả tích cực trong việc bảo tồn hệ sinh thái và giảm phát thải môi trường. Các nhà khoa học và chuyên gia ngành thủy sản khuyến nghị rằng điều này sẽ không chỉ mang lại lợi ích cho phần sản xuất mà còn cho toàn bộ hệ sinh thái.
Chuyển Đổi Chiến Lược Cạnh Tranh
Trước bối cảnh này, Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) cho rằng các doanh nghiệp cần điều chỉnh chiến lược từ cạnh tranh giá sang cạnh tranh dựa trên chất lượng và sự bền vững. Xu hướng tiêu dùng tại châu Âu đang ưa chuộng các sản phẩm như tôm hữu cơ và tôm được chứng nhận theo quy trình sinh thái.
Doanh nghiệp Việt sẽ cần tăng cường ứng dụng công nghệ trong việc truy xuất nguồn gốc, như mã QR hay blockchain. Việc xây dựng thương hiệu gắn với giá trị sinh thái cũng sẽ tạo cơ hội cho các doanh nghiệp tiếp cận với các chuỗi bán lẻ xanh, mở ra cơ hội tại thị trường tiêu dùng cao cấp.
Cơ hội từ Thị Trường Mới
Trong bối cảnh toàn cầu đầy biến động, ngành thủy sản Việt Nam đang hướng đến những thị trường tiềm năng như Trung Đông, Nam Á, châu Phi và Nam Mỹ. Những khu vực này không chỉ ghi nhận sự gia tăng trong nhu cầu nhập khẩu mà còn ít bị ràng buộc bởi những tiêu chuẩn nghiêm ngặt như EU hay Hoa Kỳ. Sản phẩm cá tra, cá ngừ và tôm đã và đang khẳng định được vị thế của mình trên các thị trường mới này.
Ông Trần Đình Luân nhấn mạnh rằng ngành thủy sản cần phải quyết liệt trong việc chấm dứt tình trạng khai thác IUU và hiện đại hóa phương thức khai thác. Đồng thời, cải tiến trong công nghiệp chế biến và logistics sẽ giúp giảm thiểu tổn thất sau thu hoạch và nâng cao giá trị gia tăng cho sản phẩm.
Kết Luận
Chuyến hành trình của ngành thủy sản Việt Nam tới những thị trường quốc tế đầy thử thách đang mở ra nhiều cơ hội. Để thích ứng và phát triển bền vững trong bối cảnh hiện tại, việc cơ cấu lại toàn diện theo hướng xanh và minh bạch là một hướng đi tất yếu mà ngành này cần theo đuổi.
Tóm lại
Ngành thủy sản Việt Nam đang tập trung vào việc cơ cấu lại theo hướng bền vững và minh bạch để đối mặt với các thách thức ngày càng gia tăng từ thị trường xuất khẩu.
